Kwestię oświetlenia zewnętrznego sprowadza się często wyłącznie do jego praktycznego zastosowania. Tymczasem dobrze dobrane oświetlenie zewnętrzne domu i jego najbliższego otoczenia nie tylko pozwala odnaleźć drogę po zapadnięciu zmroku, ale może również zapewnić wysoce dekoracyjny efekt podkreślający piękno aranżacji ogrodu. W niniejszym tekście przyjrzymy się zatem rodzajom oświetlenia zewnętrznego oraz jego potencjalnemu zastosowaniu.
Rodzaje oświetlenia zewnętrznego
Lampy wykorzystywane w oświetleniu zewnętrznym mogą mieć różne formy, zależnie od ich przeznaczenia. Oto zestawienie rodzajów lamp z uwzględnieniem najczęstszego ich wykorzystania:
- Kinkiety — wykorzystuje się je przede wszystkim do oświetlania wejść do domu oraz innych znajdujących się na posesji budynków (np. osobnego garażu czy składziku z narzędziami), a także bram, furtek lub nawet słupków ogrodzeniowych.
- Oprawy najazdowe — lampy tego typu wykorzystuje się przede wszystkim na podjazdach lub tarasach. Przeznaczone są do montażu w nawierzchni (np. kostce brukowej) i wykazują dużą odporność na nacisk — niestraszne im nawet przejechanie kołem samochodu. Na ogół występują w trzech wariantach kształtu — koła, kwadratu lub prostokąta.
- Reflektory — stałe, przenośne lub z obrotową głowicą. Mogą być montowane na budynkach lub gruncie. Zależnie od mocy można nimi oświetlać nawet spore połacie podwórza lub całe ściany budynków.
- Oprawy do zabudowy — lampy przeznaczone do montażu w sufitach, ścianach i podbitkach, służące głównie do oświetlania wejścia lub podkreślania bryły budynku.
- Lampy słupkowe — najczęściej umieszcza się je przy podjazdach, chodnikach i ścieżkach, choć świetnie sprawdzają się także w ogrodzie. Występują w różnych rozmiarach, od kilkunastocentymetrowych po kilkumetrowe (latarnie).
- Opaski LED — dzięki nim można stworzyć bardzo subtelne oświetlenie ścieżek, podjazdów i chodników.
Rodzaje źródeł światła
Od wykorzystanego w danej lampie źródła światła zależy ostateczny efekt podświetlenia — różnią się one bowiem temperaturą barwową, co ma duże znaczenie dla walorów estetycznych i odwzorowania kolorów. W oświetleniu zewnętrznym wykorzystuje się zatem:
- Tradycyjne żarówki — klasyczne i tanie, dają światło o ciepłej, białej barwie pozwalające dobrze odwzorowywać kolory.
- Diody LED — bardzo popularne rozwiązanie, dające bardzo duże możliwości aranżacyjne ze względu na szeroki wybór barwy oświetlenia.
- Żarówki halogenowe — pozwalają dość realistycznie oddawać barwy podświetlanych obiektów (z lekkim efektem wysycenia), jednak tworzą spore kontrasty świetlne.
- Rtęciówki wysokoprężne — emitowane przez nie światło zawiera mało czerwonego widma, przez co dobrze sprawdzają się jako podświetlenie zielonych ogrodów.
- Świetlówki kompaktowe — sprawdzają się świetnie jako alternatywa dla tradycyjnych żarówek przez wzgląd na dłuższą żywotność i mniejszy pobór energii. Niestety wymagają specjalnych opraw i są droższe od zwykłych żarówek.
- Sodówki niskoprężne — dają żółto-pomarańczowe światło, które nadaje się idealnie do podświetlania elewacji z piaskowca lub ścian z czerwonej cegły. Ponadto to spektrum świetlne jest najlepiej widoczne w deszczu i mgle, co czyni sodówki dobrym rozwiązaniem kwestii oświetlenia bram wjazdowych.
- Sodówki wysokoprężne — w ich świetle przeważa czerwień i żółć, przez co nadają się idealnie do podświetlania np. cegieł ceramicznych. Podobnie jak niskoprężne, są także dobrze widoczne w deszczu i mgle.
A co ze świetlówkami energooszczędnymi? Raczej nie stosuje się ich w roli źródła światła zewnętrznego w naszych warunkach klimatycznych, ponieważ ich intensywność świecenia znacznie spada przy ujemnych temperaturach.
Lampy zewnętrzne jako element dekoracyjny
Nie tylko dawane przez nie światło, ale również same lampy mogą stanowić bardzo ciekawą dekorację. Wszystko zależy od tego, z jakich materiałów zostały wykonane. Nie bez znaczenia jest również ich kształt.
Aluminium i stal (także w połączeniu ze szkłem) są uznawane za eleganckie i nowoczesne materiały, pasujące zarówno do nowoczesnej, jak i bardziej klasycznej architektury. Ciekawie prezentują się także popularne lampy z żeliwa (lub z imitującego je aluminium) lub mosiądzu, które świetnie komponują się ze starymi, zadrzewionymi ogrodami i domami w stylu dworkowym.
Oczywiście lampa wcale nie musi być wykonana tylko z jednego rodzaju materiału. Bardzo popularne są np. kinkiety zbudowane z połączenia stali i rattanu lub drewna tekowego (odpornych nawet na trudne warunki atmosferyczne). Lampy z drewnianymi elementami prezentują się pięknie także w otoczeniu zieleni. Przykładem bardzo popularnej lampy ogrodowej może być lampa japońska — jej masywna betonowa bryła może być ozdobiona różnymi materiałami i kolorami.
Nie da się ukryć, że każda widoczna lampa oświetleniowa powinna dobrze komponować się ze swoim najbliższym otoczeniem i tworzyć z nim harmonijną całość. Biorąc pod uwagę kształt, minimalistyczne i oszczędne formy powinno się wykorzystywać przy nowoczesnych obiektach, a te masywniejsze o mniej regularnych kształtach lepiej pasują do ogrodów i domów o charakterze rustykalnym.
Warto wspomnieć tutaj także o jeszcze jednym rodzaju oświetlenia, stanowiącym właściwie osobną kategorię — tzw. oświetleniu designerskim. Wykorzystywane w nim lampy mogą mieć naprawdę niepowtarzalne kształty i często są wykonywane także na specjalne zamówienie. Ich oryginalne formy budzą czasem kontrowersje i nie każdemu przypadają do gustu. Oczywiście oświetlenie zewnętrzne tego typu będzie przynajmniej kilkukrotnie droższe od takiego produkowanego masowo.
Jak rozplanować oświetlenie zewnętrzne?
Kwestia właściwego rozmieszczenia oświetlenia posesji i domu jest ważna nie tylko z powodów czysto funkcjonalnych, ale też aranżacyjnych. Przy złym umiejscowieniu lamp nie tylko zwiększymy ryzyko potknięcia się (np. na nieoświetlonym podeście), lecz także, zamiast eksponować najlepsze cechy aranżacji, uwypuklimy jej mniej korzystne elementy. Dlatego warto trzymać się pewnych zasad, które pomogą w odpowiednim rozmieszczeniu oświetlenia.
Oświetlenie ogrodu
Odpowiednie podświetlenie ogrodu może stanowić spore wyzwanie. Przede wszystkim należy wytypować jego najbardziej atrakcyjne elementy i podkreślić je punktowym oświetleniem, najlepiej oddolnym.
Do oświetlania donic, elementów małej architektury, czy nawet mebli ogrodowych nadadzą się opaski lub reflektory LED-owe. Jeśli w ogrodzie znajduje się oczko wodne, można je oświetlić na dwa sposoby — przy wodzie stojącej od spodu, a przy płynącej (np. kaskadzie lub wodospadzie) od góry.
Przy oświetlaniu furtek i bram wjazdowych trzeba pamiętać o dobrym oświetleniu klamki i dzwonka. Kwestię oświetlenia zadaszonej furtki najlepiej rozwiązać odgórnym oświetleniem, montowanym od spodu daszku.
Przy oświetlaniu podjazdu najlepiej postawić na oprawy najazdowe lub opaski LED, montowane bezpośrednio w podjeździe. Opcja ta jest szczególnie polecana w przypadku niewielkich podjazdów, na których lampy słupkowe utrudniałyby manewrowanie. Jeśli natomiast dysponuje się większą ilością miejsca, a słupki wpasowują się lepiej w ułożony plan aranżacyjny, trzeba pamiętać, żeby lampy wyznaczające drogę wydzielały rozproszone, a nie punktowe światło.
Problematyczne okazuje się także właściwe oświetlenie schodów. Tę kwestię można rozwiązać, np. montując oprawy LED-owe w samych stopniach lub taśmy LED-owe w podstopniach.
Oświetlenie zewnętrzne domu
Za najczęstszą metodę oświetlania domu można uznać montaż reflektorów bądź lamp w daszkach lub podsufitkach tarasów i drzwi wejściowych. Zdecydowanie rzadziej spotyka się oddolne oświetlenie z wykorzystaniem reflektorów. Trzeba także pamiętać, aby oświetlenie nie oślepiało — niskie lampy powinny świecić w dół, a wysokie dawać światło rozproszone.
Dobrym rozwiązaniem oświetlenia drzwi wejściowych są kinkiety lub lampy wiszące. Warto pamiętać, że strukturę elewacji budynku można uwypuklić światłem padającym równolegle — to doskonały sposób na podkreślenie kamiennych wykończeń o nieregularnym kształcie lub łupanej cegły silikatowej. Zdecydowanie odradza się natomiast takie oświetlanie ścian gładkich — ukazuje ono bowiem wszelkie rysy, pęknięcia i ubytki.
Jeśli zaś chodzi o kolorystykę, można tutaj śmiało eksperymentować — można znaleźć naprawdę ciekawe kombinacje, które nadadzą domowi i jego najbliższemu otoczeniu niepowtarzalnego klimatu.
Wartym rozważenia jest także zdecydowanie się na mobilne oświetlenie, pozwalające co jakiś czas łatwą zmianę efektu iluminacji. Przykładowo lampy słupkowe mogą mieć regulowane głowice, umożliwiające zmianę ich kierunku świecenia. Dobrze jest więc zwracać uwagę, czy dany element jest montowany na stałe, czy może jednak być przenoszony.
Oszczędność a oświetlenie zewnętrzne
Podczas doboru oświetlenia zewnętrznego nie można też zapominać o aspekcie ekonomicznym. Stosowanie najtańszych materiałów (np. zwykłych żarówek) to często tylko pozorna oszczędność, która na dłuższą metę nie będzie się zupełnie opłacać — lepiej zainwestować nieco więcej na początku, niż później borykać się z wysokimi kosztami eksploatacyjnymi.
Dobrym i często stosowanym rozwiązaniem jest oświetlenie z czujnikiem ruchu. Dzięki jego zastosowaniu podłączone doń lampy świecą wyłącznie po zarejestrowaniu ruchu, co pozwala znacznie ograniczyć czas oświetlania. Ponadto większość z nich daje możliwość regulacji czasu świecenia, co dodatkowo zmniejsza koszty. Można także zastosować czujniki reagujące na porę dnia — włączają one oświetlenie po zmroku i wyłączają je po wschodzie słońca. Dobrym sposobem ograniczenia kosztów eksploatacyjnych są także coraz częściej wybierane lampy solarne — choć nie świecą tak intensywnie, jak tradycyjne lampy zewnętrzne, są w pełni samowystarczalne pod względem poboru energii. Nowoczesnym rozwiązaniem jest również inteligentny system oświetlenia zewnętrznego — umożliwia on sterowanie czasem i natężeniem oświetlenia przy pomocy komputera lub telefonu, nawet gdy lokatorzy znajdują się poza domem.
Podsumowanie
Dzięki oświetleniu zewnętrznemu nie tylko zapewnimy sobie bezpieczne przemieszczanie się po zmroku w obrębie posesji, ale też stworzymy ciekawe aranżacje i niepowtarzalny klimat. Trzeba jednak pamiętać o dokładnym rozplanowaniu rozmieszczenia lamp, aby ostateczny efekt był tym, o który nam chodziło.
